Het verhaal van Zoltán Kodály
In het midden van de 20e eeuw ontwikkelde de Hongaarse componist Zoltán Kodály een nieuwe manier van muziekonderwijs. Deze methode was in zijn tijd nogal controversieel. Hij betoogde dat het muziekonderwijs aan diversiteit ontbrak. En dat deed het ook. Muziek werd voornamelijk in één-op-één-sessies aan jonge kinderen onderwezen, en de muziek die werd onderwezen was allemaal afkomstig van Duitse componisten.
Dus besloot Zoltán Kodály dat muziekonderwijs een meer praktische benadering nodig had. Een benadering met meer nadruk op de culturele volksmuziek in de moedertaal van de student (zoals de Hongaarse volksliederen van zijn tijd) en die kinderen aanmoedigde om samen muziek te leren begrijpen.
Nu wordt de Kodály-methode geaccepteerd als een geldige methode van muziekeducatie. Gewild in verschillende delen van de wereld. De Kodály-methode werd in 2016 zelfs erkend door de Organisatie van de Verenigde Naties voor Onderwijs, Wetenschap en Cultuur (UNESCO).
Een inleiding tot de Kodály-methode: wat is er nou zo speciaal aan?
Je vraagt je misschien af waarom iemand die in 1882 is geboren zo belangrijk is voor muziekeducatie. Nou, hij begon de beweging die de basis legde voor de Kodály-methode – die specifieke onderdelen en algemene ideeën bevat die de muziekwereld voor altijd hebben beïnvloed.
Zijn methode was bedoeld om muziekstudenten op meer dan een intellectueel niveau te betrekken. Kodály geloofde dat muziek spirituele, culturele en emotionele connecties kon (en zou moeten) oproepen.
Deze methode benadrukt de sociale ervaring van muziekonderwijs en ziet creativiteit en samenwerking als essentiële onderdelen. Vooral voor jonge kinderen.
Maar de details van deze methode zijn niet te danken aan Zoltán Kodály. Zijn aanhangers hebben deze lesmethode in de loop van de jaren helpen ontwikkelen. Na 100 jaar internationale erkenning geeft elke muziekdocent zijn eigen draai aan de Kodály-methode. Er zijn wel enkele basisprincipes van de Kodály-methode.
De vijf principes van de Kodály-methode
Het Kodály-concept bestaat uit vijf basisprincipes. Deze hebben betrekking op de waarden van Kodály en helpen muziekdocenten bij het toepassen van deze lesstijl. De principes benadrukken het belang van:
- het gebruik van zingen als een methode, in plaats van een resultaat
- het gebruik van handgebaren om het toongevoel te versterken
- ritmische vaardigheid in aanvulling op de toonhoogte
- creatieve samenwerking tijdens muzieklessen
- verbinding met culturele volksmuziek
1. Zingen om te leren (in plaats van leren zingen)
Zoltán Kodály zag de menselijke stem als een muziekinstrument. Een fundamenteel instrument. Dus staat bij de Kodály-methode de stem centraal bij het leren begrijpen van muziek. Welk instrument je ook speelt, want met je stem ben je in direct contact met muziek.
Om deze reden is gezongen solfège essentieel. Ook wel aangeduid als solfa, solfeggio, solfeo, etc. Solfège ken je waarschijnlijk wel, al weet je dat misschien nog niet. Denk maar eens aan Julie Andrews in The Sound of Music die ‘Doe, a deer, a female deer‘ zingt.
Met solfège bedoel ik de zangnamen “do, re, mi, fa, so, la, ti.” Gezongen solfège is niets minder dan melodieën met deze zangnamen zingen. Waarom is het zingen op zangnamen zo sterk voor het leren begrijpen van muziek? Omdat studenten ervaren waar elke noot past in relatie tot de andere noten. Dus als je muziek leest, zingt of er naar luistert; instinctief weet je nu welke noten er gezongen of gespeeld worden.
2. Handgebaren voor het toonsysteem
Hoewel het nog steeds de bedoeling is dat leerlingen bladmuziek leren lezen, staat het gebruik van handgebaren ook centraal bij het lesgeven met de Kodály-methode. Zie het als een extra laag. Naast het zingen van de solfège, laat je de tonen namelijk ook zien met gebaren.
En dit doet twee dingen. Het biedt een visueel hulpmiddel voor degenen die kijken en een fysiek hulpmiddel voor degenen die de bewegingen uitvoeren.
Deze handgebaren werken op twee manieren. Ten eerste heeft elke toonhoogte of noot een bijbehorend teken:
- een vuist voor do
- een naar boven hellende platte hand voor re
- een vlakke hand evenwijdig aan de vloer voor mi
- een duim omlaag voor fa
- een platte hand met de handpalm naar voren gericht voor so
- een klauw voor la
- een naar boven wijzende vinger voor ti
De hoogte van de hand ten opzichte van het lichaam geeft ook de toonhoogte aan – do zit op heuphoogte, en la op ooghoogte. De ruimte tussen elk handteken biedt een visueel hulpmiddel dat laat zien hoe ver de noten uit elkaar liggen.
3. Het lezen van ritme
Nu komt het moeilijke deel. Veel studenten hebben moeite om hun ritmische vaardigheden te ontwikkelen. Daarom is het leren van ritme zo belangrijk in de Kodály-methode.
De Kodály-methode voegt een ritmetaal (vergelijkbaar met de zangnamen) toe aan het ritme van een lied. Elk “woord” bestaat uit enkele lettergrepen die een nootwaarde vertegenwoordigt. Hier zijn enkele voorbeelden:
- achtste noot: ti
- dubbele achtste noot: titi
- kwartnoot: ta
- halve noot: ta-o
- hele noot: ta-o-o-o
Sommige muziekdocenten geven de voorkeur aan te-te boven ti-ti. Anderen zullen tiritire of tikatika gebruiken voor zestienden noten. Ik maak het liefst gebruik van takadimi. De keuze van lettergrepen is overigens niet belangrijk – het essentiële onderdeel is het hebben van een verbale taal om het ritme te lezen.
4. Creatieve en samenwerkende lessen
Creativiteit en verbinding vormen de kern van een geweldige leerervaring. Daarom legt de Kodály-methode veel nadruk op het samen leren. En dat gaat veel verder dan samen in een klaslokaal zitten.
De Kodály-methode moedigt studenten aan om deel te nemen aan interactie, positieve sociale verbindingen te creëren en hun creativiteit met elkaar te omarmen. Nogmaals, elke muziekinstructeur van de Kodály-methode heeft zijn eigen manieren om dit aan te pakken, maar het kan het volgende inhouden:
- ritmespelletjes spelen
- samen zingen met begeleidingen
- duetten of canons zingen
- beurtelings improviseren
- verschillende instrumenten gebruiken in de klas
Positieve sociale ervaringen zijn een geweldig hulpmiddel om de muzikale geletterdheid van kinderen te stimuleren en ervan te genieten.
5. Verbinding met cultuur
Naast het maken van verbindingen tussen studenten in de klas, moedigt de Kodály-methode muziekleraren ook aan om culturele muziek in de eerste taal van de student te gebruiken.
Voor Kodály betekende dat Hongaarse volksliederen. Tegenwoordig kunnen pop-, hiphop-, folk-, country- en rockmuziek in de klas opgenomen worden als het studenten helpt een diepe en zinvolle verbinding te maken met wat ze leren.
Als je de liedjes leert zingen waar je al naar luistert, verandert de ervaring van muziekeducatie. En dat gebruikt de Kodály-methode in een voordeel.
De Kodály-methode in muziekeducatie
De Kodály-methode is in de 20e eeuw voornamelijk door een man ontwikkeld. Maar in de afgelopen 100 jaar hebben muziekdocenten hun eigen smaak en unieke strategieën toegevoegd. Toch zijn de kernwaarden en -principes behouden. Zoals Kodály zelf zei:
“Muziek mag niet worden benaderd vanuit de intellectuele, rationele kant, noch mag het op het kind worden overgebracht als een systeem van algebraïsche symbolen of als een geheim schrift van een taal waarmee [ze] geen verband houden. De weg moet worden geplaveid voor directe intuïtie.”
Ik gebruik deze methode ook in mijn online lessen om koorzangers van blad te leren zingen. Het is een schitterende, speelse methode die bij alle cursisten een positief gevoel oproept. Ben je ook benieuwd of jij van blad kan leren zingen? Check mijn gratis online workshop: www.zingenvanblad.nl/webinar
